Allons-y i dooko­ła świata

W ostat­nim cza­sie blo­go­wa­nie nie szło mi naj­le­piej. Jed­nak, jak to mówią — „nowy rok, nowa ja”. Dla­te­go pora już prze­rwać dyr­dy­ma­ło­we mil­cze­nie. Zwłasz­cza, że jest ku temu dobry powód – nie­daw­no bowiem miał pre­mie­rę nowy serial z Davi­dem Ten­nan­tem. Nie mogę się więc powstrzy­mać i muszę napi­sać, jak mi się podró­żo­wa­ło z moim ulu­bio­nym Szko­tem W 80 dni dooko­ła świa­ta!

Uwa­ga, nowość! Tego Dyr­dy­ma­ła możesz tak­że posłu­chać w wer­sji audio!

Niewierna adaptacja

Na począ­tek pyta­nie: czy prze­czy­ta­li­ście kie­dyś W 80 dni dooko­ła świa­ta Juliu­sa Verne'a?

Bo ja nie.

A czy nawet, jeśli nie czy­ta­li­ście powie­ści, wie­cie mniej-wię­cej, o co cho­dzi w jej fabule?

Bo ja tak.

Powiem nawet wię­cej: jedy­ną wer­sją W 80 dni dooko­ła świa­ta, któ­rą uda­ło mi się poznać w dzie­ciń­stwie, był ani­mo­wa­ny serial z antro­po­mor­ficz­ny­mi zwie­rzę­ta­mi (Fogg był tam lwem i miał dziew­czy­nę, któ­ra była hin­du­ską księż­nicz­ką-czar­ną pan­te­rą)*.

Wspo­mi­nam o tym, ponie­waż twór­cy W 80 dni dooko­ła świa­ta stwier­dzi­li, że nie ma potrze­by krę­ce­nia kolej­nej, wier­nej ekra­ni­za­cji powie­ści Verne'a. Zamiast tego posta­no­wi­li stwo­rzyć adap­ta­cję, któ­ra będzie moż­li­wie jak naj­bar­dziej prze­ma­wiać do współ­cze­sne­go widza. I mi takie podej­ście bar­dzo się podo­ba. Choć zda­ję sobie spra­wę, iż w dużej mie­rze wyni­ka ono z tego, że – jak pisa­łam wcze­śniej – nie znam książ­ko­we­go ory­gi­na­łu, więc pod­czas oglą­da­nia seria­lu ani razu nie pomy­śla­łam, że w książ­ce Verne'a jakiś moment podró­ży Phi­le­asa Fog­ga został opi­sa­ny lepiej niż w nowej ekranizacji.

* Zabaw­ne jest to, że w 2021 roku, na kil­ka mie­się­cy przed tym, jak zaczął być emi­to­wa­ny serial, któ­ry dziś oma­wiam, pre­mie­rę miał fran­cu­ski, anio­mo­wa­ny film W 80 dni dooko­ła świa­ta, w któ­rym… głów­ne role zno­wu gra­ją zwierzaki!

Poprawna poprawność polityczna

Kie­dy pisa­łam wyżej, że nowa wer­sja W 80 dni dooko­ła świa­ta ma lepiej prze­ma­wiać do współ­cze­sne­go widza, zapo­mnia­łam dodać, że twór­com seria­lu zale­ża­ło tak­że na tym, by ich adap­ta­cja była bar­dziej popraw­na politycznie*.

Być może czę­ści z was zapa­li się teraz czer­wo­na lamp­ka. Bo choć ogól­ne zało­że­nia popraw­no­ści poli­tycz­nej są cał­kiem słusz­ne, to nie­ste­ty ostat­ni­mi laty postu­la­ty zwią­za­ne z tym, co jest popraw­ne, a co nie, sta­ją się coraz bar­dziej rady­kal­ne i kurio­zal­ne, a nie­kie­dy powo­du­ją nawet nowe rodza­je dys­kry­mi­na­cji lub wykluczeń.

Śpie­szę więc donieść, że nie macie się cze­go oba­wiać, bo to nie jest taka ekra­ni­za­cja, a któ­rej… bo ja wiem… Fogg jest homo­sek­su­ali­stą… albo kobie­tą… albo – o rety, tyl­ko nie to! – homo­sek­su­al­ną kobie­tą! (to zna­czy mi by taka zmia­na płci i orien­ta­cji boha­te­ra nie prze­szka­dza­ła, ale rozu­miem, że dla nie­któ­rych osób mogły­by się to oka­zać zbyt radykalne).

Popraw­ność poli­tycz­na w W 80 dni dooko­ła świa­ta jest moim zda­niem na wzo­ro­wym pozio­mie. Czy­li wpro­wa­dzo­ne zmia­ny w żaden spo­sób nie kłu­ją w oczy i są zgod­ne z „praw­dą” historyczną**.

Naj­lep­szym przy­kła­dem są tu głów­ni boha­te­ro­wie. Lokaj Fog­ga – Pas­se­par­to­ut – jest czar­no­skó­rym Fran­cu­zem. I to spe­cjal­nie nie dzi­wi, bo prze­cież w XIX wie­ku we Fran­cji żyli imi­gran­ci z afry­kań­skich, fran­su­skich kolo­nii, więc jeden z nich mógł z Fran­cji udać się do Anglii i zostać słu­żą­cym bry­tyj­skie­go ary­sto­kra­ty. Phi­le­aso­wi i Pas­se­par­to­ut towa­rzy­szy repor­ter­ka, Abi­ga­il Fix. Jest to postać, któ­rej nie było w książ­ce i któ­ra zosta­ła wymy­ślo­na przez twór­ców seria­lu. I znów – nie ma w tym nicze­go nie­zgod­ne­go z histo­rią, bo prze­cież pierw­sze sufra­żyst­ki poja­wi­ły się w Wiel­kiej Bry­ta­nii wła­śnie w XIX wie­ku i podej­rze­wam, że część z nich praw­do­po­dob­nie tak samo, jak Abi­ga­il, sta­ra­ła się zostać dziennikarkami.

Na tym jed­nak popraw­na popraw­ność poli­tycz­na w W 80 dni dooko­ła świa­ta się nie koń­czy. Istot­ne jest też to, że nie jest to popraw­ność łopa­to­lo­gicz­na. Nowa adap­ta­cja powie­ści Verne'a czę­sto poka­zu­je, jak bar­dzo szko­dli­we, nie­spra­wie­dli­we lub absur­dal­ne są pew­ne zja­wi­ska (któ­re moż­na odnieść do kwe­stii, z któ­ry­mi mamy do czy­nie­nia w naszych cza­sach). Co waż­ne – serial w wie­lu przy­pad­kach sta­ra się nie oce­niać tych, któ­rzy te zja­wi­ska two­rzą, a czę­sto nawet poka­zu­je, że takie oso­by też w pewien spo­sób były ofia­ra­mi świa­ta, w któ­rym przy­szło im żyć.

Przy­kła­do­wo napraw­dę pięk­na i jed­no­cze­śnie zabaw­na jest sce­na z pierw­sze­go odcin­ka, w któ­rej Abi­ga­il wcho­dzi do klu­bu dla gen­tle­ma­nów. To spra­wia, że obec­ni w klu­bie męż­czyź­ni są nie tyle obu­rze­ni jej obec­no­ścią, co prze­ra­że­ni. Zupeł­nie, jak­by Fix była strasz­li­wą bestią, któ­ra chce ich pożreć.

Innym przy­kła­dem niech będą dwie sce­ny z odcin­ka, któ­ry ma miej­sce w Indiach. W jed­nej dowia­du­je­my się, że bry­tyj­ski żoł­nierz, któ­ry gnę­bi pew­ne­go Hin­du­sa, głę­bo­ko wie­rzy, że robi to w słusz­nej spra­wie, z patrio­tycz­ne­go obo­wiąz­ku, choć wca­le nie jest z tego powo­du szczę­śli­wy. W dru­giej nato­miast mamy fan­ta­stycz­ną poga­dan­kę Fog­ga z jed­ną z Hin­du­sek. Phi­le­as stwier­dza wte­dy z dumą, że Bry­tyj­czy­cy przy­wieź­li do Indii postęp, na co kobie­ta odpo­wia­da mu z roz­ba­wie­niem, że więk­szość z tych postę­po­wych, zachod­nich wyna­laz­ków, była w Indiach na dłu­go przed poja­wie­niem się Brytyjczyków.

Scen takich, jak te, któ­re opi­sa­łam wyżej, jest w seria­lu znacz­nie wię­cej. Wszyst­kie je łączy to, że ani przez moment nie pró­bu­ją one pouczać lub kar­cić za coś widza, tyl­ko skło­nić go do przemyśleń.

Mam jed­nak do tej popraw­nej popraw­no­ści jed­no zastrze­że­nie. Otóż, choć boha­te­ro­wie seria­lu prze­mie­rza­ją cały świat, to wszę­dzie spo­ty­ka­ją ludzi o men­tal­no­ści bar­dzo zbli­żo­nej do tej naszej, euro­pej­skiej. Rozu­miem, że to mia­ło na celu poka­za­nie, że ci „inni” są tak napraw­dę bar­dzo podob­ni do nas. Moim zda­niem było to jed­nak pój­ście bar­dzo na skró­ty, bo dużo lepiej (ale zara­zem – trud­niej) było­by poka­zać, że nawet jeśli ktoś wyzna­je inne war­to­ści, niż my, to nie czy­ni go to gor­szym człowiekiem.

* Kie­dy piszę popraw­ność poli­tycz­na mam na myśli sze­ro­kie zna­cze­nie tego zwro­tu. Cho­dzi o to, że w „pod­sta­wo­wej wer­sji” popraw­ność poli­tycz­na doty­czy uni­ka­nia obraź­li­wych okre­śleń doty­czą­cych czy­jejś płci, rasy lub wyzna­nia, nato­miast w szer­szym zna­cze­niu cho­dzi o te wszyst­kie rze­czy, któ­re ludzie mają na myśli, kie­dy maru­dzą o rety, zno­wu ta popraw­ność poli­tycz­na!

** Piszę „praw­dą”, bo podob­nie jak w wie­lu innych pro­duk­cjach kostiu­mo­wych, jest to praw­da zgod­na z ocze­ki­wa­nia­mi widza, a nie z praw­dzi­wą praw­dą historyczną.

Postaci historyczno-współczesne

Jed­nym z naj­więk­szych pro­ble­mów fil­mów, seria­li oraz ksią­żek histo­rycz­nych, jest to, że ich boha­te­ro­wie myślą i postę­pu­ją jak współ­cze­śni ludzie (na tę kwe­stię bar­dzo czę­sto zwra­ca uwa­gę cho­ciaż­by Zwierz Popkul­tu­ral­ny).

Nie jestem w tym tema­cie eks­pert­ką i nie potra­fię do koń­ca stwier­dzić, jak pod tym wzglę­dem wypa­da W 80 dni dooko­ła świa­ta. Wyda­je mi się jed­nak, że boha­te­ro­wie seria­lu balan­su­ją na gra­ni­cy bycia posta­cia­mi współ­cze­sny­mi i historycznymi.

Świet­nym przy­kła­dem jest tu Fogg i cho­ciaż­by spo­sób, w jaki trak­tu­je on Pas­se­par­to­ut. Z naszej XXI-wiecz­nej per­spek­ty­wy wie­le z zacho­wań Phi­le­asa może ucho­dzić za nie­sym­pa­tycz­nie, wynio­słe i po pro­stu wred­ne. Jed­nak dla żyją­ce­go w XIX wie­ku ary­sto­kra­ty taki spo­sób trak­to­wa­nia służ­by był jak naj­bar­dziej na miej­scu. Jed­nak pomi­mo tego, że zda­wa­łam sobie spra­wę z tych uwa­run­ko­wań histo­rycz­nych, to przez bar­dzo dłu­gi czas trud­no mi było Fog­ga cał­ko­wi­cie polu­bić. W czym z kolei nie ma nicze­go złe­go, bo wła­śnie dzię­ki temu serial poka­zy­wał, że men­tal­ność ludzi żyją­cych w XIX wie­ku była zupeł­nie inna od naszej.

Pełnowymiarowi bohaterowie

Bez wzglę­du na to, czy posta­ci w W 80 dni dooko­ła świa­ta zacho­wu­ją się w spo­sób wła­ści­wy dla cza­sów, z któ­rych pocho­dzą, czy też nie – na wiel­kie bra­wa zasłu­gu­je to, że wszyst­kie one zosta­ły świet­nie zagra­ne. I nawet, jeśli jakaś oso­ba poja­wia­ła się na ekra­nie tyl­ko na chwi­lę, przez co nie było nam dane bli­żej jej poznać, to i tak gra­ją­cy ją aktor lub aktor­ka, gesta­mi oraz mimi­ką nada­wał takiej oso­bie dodat­ko­wej głębi.

I tak napraw­dę jedy­nym, kto mnie w tej kwe­stii roz­cza­ro­wał był… Ty Ten­nant (czy­li syn Davi­da Ten­nan­ta). Nie wyni­ka­ło to jed­nak z tego, że zagrał on swo­ją postać źle, tyl­ko po pro­stu – myśla­łam, że chło­pak wcie­li się w bar­dziej roz­bu­do­wa­ne­go boha­te­ra i będzie miał wię­cej cza­su ekra­no­we­go (w koń­cu mło­dy Ten­nant potra­fi grać, co udo­wod­nił cho­ciaż­by w Doom Patrol).

W przy­pad­ku trój­ki głów­nych boha­te­rów twór­cy seria­lu znów spi­sa­li się na medal. Każ­da z posta­ci ma cie­ka­wie przed­sta­wio­ny back­gro­und (prze­pra­szam, ale nie potra­fię tu zna­leźć dobre­go, pol­skie­go sło­wa). Naj­le­piej pod tym wzglę­dem wypa­da Pas­se­par­to­ut któ­ry, zanim wybrał się w podróż z Fog­giem, zwie­dził już z poło­wę świa­ta. Rów­nie cie­ka­wa jest histo­ria Phi­le­asa i powol­ne odkry­wa­nie tego, co tak napraw­dę pchnę­ło go do roz­po­czę­cia jego legen­dar­nej wypra­wy. Nie­ste­ty nie­co bla­do na tle swo­ich towa­rzy­szy pre­zen­tu­je się Abi­ga­il, jed­nak moż­na jej to wyba­czyć, bo to mło­da dziew­czy­na, więc nic dziw­ne­go, że nie może się pochwa­lić wie­lo­ma cie­ka­wy­mi doświad­cze­nia­mi życiowymi.

Rów­nie faj­ne jest to, że nasi boha­te­ro­wie nie są krysz­ta­ło­wi. Każ­dy z nich na któ­rymś eta­pie podró­ży popeł­nia jakieś błę­dy. Jed­no­cze­śnie wszy­scy uczą się i roz­wi­ja­ją, dzię­ki cze­mu pod koniec wypra­wy nie są do koń­ca tymi samy­mi oso­ba­mi, co na jej początku.

Wąsaty problem?

Ta część wpi­su jest dygre­sją doty­czą­cą Davi­da Ten­nan­ta. Ponie­waż nie kore­spon­du­je ona z resz­tą tek­stu, wsta­wi­łam ją w tym miej­scu, bo wypa­da ono mniej wię­cej pośrod­ku całe­go wpi­su. Jeśli nie inte­re­su­ją cię dywa­ga­cje na temat Ten­nan­ta, klik­nij TUTAJ, żeby prze­sko­czyć do dal­szej czę­ści recen­zji W 80 dni dooko­ła świa­ta.

Zacznij­my od drob­ne­go „rysu histo­rycz­ne­go”. W 2018 roku (jej, wła­śnie sobie uświa­do­mi­łam, że to było czte­ry lata temu! 😮 ) David Ten­nant zapu­ścił dość dużą (jak na nie­go) bro­dę. Nato­miast na począt­ku 2019 Geo­r­gia (czy­li żona Ten­nan­ta) umie­ści­ła na swo­im Insta­gra­mie zdję­cie Davi­da bez bro­dy, za to z wąsem.

Ten­nan­to­wy fan­dom jęk­nął wte­dy z prze­ra­że­niem, że David i wąs do sie­bie nie pasu­ją, i że nie chcą, by kolej­na postać, w któ­rą wcie­li się szkoc­ki aktor, była wąsata.

Ja jed­nak się wte­dy nie mar­twi­łam, z dwóch powo­dów. Po pierw­sze opis, jaki pod zdję­ciem umie­ści­ła Geo­r­gia oraz nie­zbyt pro­sty kształt wąsa wska­zy­wa­ły na to, że wąs był pry­wat­nym wygłu­pem Davi­da, a nie ofi­cjal­ną, przy­go­to­wa­ną przez pro­fe­sjo­nal­ne­go goli­bro­dę, sty­li­za­cją akto­ra do nowej roli. Po dru­gie mnie wąs Ten­nan­ta nie odrzu­cał, tyl­ko intry­go­wał i stwier­dzi­łam, że faj­nie było­by zoba­czyć szkoc­kie­go akto­ra w roli, któ­ra zry­wa­ła­by z jego typo­wym, nie­wą­sa­tym wizerunkiem.

Jak się potem oka­za­ło – w pierw­szym punk­cie mia­łam rację, bo wąs Ten­nan­ta znik­nął rów­nie szyb­ko, jak się poja­wił, a w dru­gim – moje życze­nie zosta­ło speł­nio­ne! ︎:)

Zasta­na­wia mnie jed­nak, co było pierw­sze: David w roli Fog­ga, czy wąs? Inny­mi sło­wy, czy Ten­nant w chwi­li, w któ­rej Geo­r­gia robi­ła mu zdję­cie z wąsem, wie­dział już, że zagra legen­dar­ne­go podróż­ni­ka (albo czy zaopa­trzył się w wąs, żeby lepiej wypaść przy prze­słu­cha­niu do roli)? Czy było raczej tak, że ktoś z eki­py, któ­ra dopie­ro pla­no­wa­ła nakrę­cić W 80 dni dooko­ła świa­ta, zoba­czył w inter­ne­cie zdję­cie wąsa­te­go Ten­nan­ta i stwier­dził „wła­śnie zna­la­złem ide­al­ne­go akto­ra do roli Fogga!”.

I to, wbrew pozo­rom, nie jest wca­le głu­pie pyta­nie. Zwłasz­cza, że gdy­by ta dru­ga odpo­wiedź oka­za­ła się pra­wi­dło­wa, to była­by to już dru­ga sytu­acja, w któ­rej Ten­nant dostał jakąś rolę w wyni­ku swo­ich wygłu­pów. Za pierw­szym razem coś takie­go mia­ło miej­sce, kie­dy Ten­nant, pod­czas wystę­pu w seria­lu doku­men­tal­nym Who Do You Think You Are?* wziął do ręki czy­jąś czasz­kę**. Szczę­śli­wy zbieg oko­licz­no­ści spra­wił, że ten odci­nek Who Do You Think You Are? obej­rzał reży­ser teatral­ny, któ­ry wła­śnie szu­kał kogoś do roli Ham­le­ta, i któ­ry po zoba­cze­niu Ten­nan­ta z czasz­ką stwier­dził, że David ide­al­nie by się do gra­nia tej posta­ci nadawał.

Wróć­my jed­nak do Ten­nan­ta i jego wąsa. Jak się oka­za­ło, ten dru­gi wca­le nie jest taki strasz­ny i w W 80 dni dooko­ła świa­ta Davi­do­wi było z tym wąsem cał­kiem do twarzy.

Pro­ble­mem jest coś innego.

Mówi się, że face­ci (a zwłasz­cza akto­rzy) są jak wino – im star­si, tym lep­si. Mało kto wspo­mi­na nato­miast o tym, że podob­nie, jak chłop­cy w wie­ku nasto­let­nim prze­cho­dzą muta­cję gło­su, tak samo pano­wie w śred­nim wie­ku (a zwłasz­cza akto­rzy) muszą przejść przez nie­ko­rzyst­ny okres przej­ścio­wy, kie­dy już nie wyglą­da­ją, jak mło­de bóstwa, i jesz­cze nie są – że się tak poetyc­ko wyra­żę – pokry­ci szla­chet­ną paty­ną siwizny.

Ten­nant w tej chwi­li prze­cho­dzi przez taki wła­śnie okres przej­ścio­wy. Maki­jaż z każ­dym dniem gorzej masku­je jego zmarszcz­ki, ale aktor wciąż, upar­cie, gry­wa role trzy­dzie­sto-czter­dzie­sto lat­ków, choć te coraz mniej do nie­go pasu­ją. Nato­miast fani dostrze­ga­ją coraz więk­szą róż­ni­cę pomię­dzy tym, jak Ten­nant wyglą­da teraz i jak pre­zen­to­wał się kie­dyś. Dodat­ko­wo prze­mysł fil­mo­wy nie do koń­ca ma pomysł na akto­rów w tym przej­ścio­wym okre­sie, bo są oni za sta­rzy na to, by grać aman­tów, i za mło­dzi na role dziad­ków***.

Dobra wia­do­mość jest taka, że ten okres przej­ścio­wy jest – no wła­śnie – przej­ścio­wy i wie­lu akto­rom po jego zakoń­cze­niu uda­je się roz­wi­nąć skrzy­dła. Zła nato­miast, że okres ten może trwać kil­ka, a nawet kil­ka­na­ście lat i nie­ste­ty wie­lu gwiaz­dom nigdy nie uda­je się potem ponow­nie zabłysnąć.

Jak ten okres przej­ścio­wy będzie prze­bie­gał w przy­pad­ku Ten­nan­ta? Oczy­wi­ście nie umiem odpo­wie­dzieć na to pyta­nie, ale na obec­ną chwi­lę wyda­je mi się, że roko­wa­nia są dobre. Przede wszyst­kim aktor cią­gle gry­wa cie­ka­we role w dobrych pro­duk­cjach, więc jak na razie jego karie­rze raczej nie gro­zi sta­gna­cja. Poza tym wyda­je mi się, że aktor zmi­zer­niał nie tyl­ko z powo­du swo­je­go wie­ku, ale przede wszyst­kim w wyni­ku stre­sów zwią­za­nych z pan­de­mią****, więc jeśli tego typu pro­ble­my prze­sta­ną mu dawać w kość, to może pozy­tyw­nie odbi­je się to na jego wyglądzie?

No dobrze, to wszyst­ko, jeśli cho­dzi o moje dyr­dy­ma­le­nie na temat Ten­nan­ta i jego wąsa w W 80 dni dooko­ła świa­ta. Pora wró­cić do wła­ści­we­go tema­tu dzi­siej­sze­go wpisu!

* W Pol­sce mie­li­śmy swo­ją wer­sję tego seria­lu i cho­dzi­ło w nim o to, że sław­ni ludzie odkry­wa­li swo­ją genealogię.

** Czasz­ka była praw­dzi­wa i pocho­dzi­ła ze sta­no­wi­ska arche­olo­gicz­ne­go, więc jeśli kie­dyś będzie­cie mie­li przy­jem­ność spo­tkać Ten­nan­ta oso­bi­ście, to nie zabie­raj­cie go do muze­ów lub w inne, podob­ne miej­sca, bo aktor ewi­dent­nie jest takim typem czło­wie­ka, któ­ry musi dotknąć każ­de­go eksponatu.

*** Tak, wiem, że ten pro­blem doty­czy tak­że akto­rek i je doty­ka nawet bar­dziej, niż akto­rów. Jed­nak ta część Dyr­dy­ma­ła jest poświę­co­na Ten­nan­to­wi, więc skup­my się na nim, dobrze? ︎;)

**** Sko­ro domo­we naucza­nie jed­ne­go lub dwój­ki dzie­ci może być pro­ble­ma­tycz­ne, to pomy­śl­cie, jak trud­ne musia­ło to być dla Ten­nan­ta, któ­ry tych dzie­ci ma aż piątkę!

Zbilansowana fabuła

Naj­wyż­szy czas odpo­wie­dzieć na chy­ba naj­istot­niej­sze pyta­nie, czy­li czy przed­sta­wio­na w seria­lu histo­ria jest wcią­ga­ją­ca. Odpo­wiem od razu – jak naj­bar­dziej TAK!

Co cie­ka­we, choć W 80 dni dooko­ła świa­ta posia­da wie­le wąt­ków przy­go­do­wych, to nie bra­ku­je tam też ele­men­tów obyczajowych.

Już sam punkt wyj­ścia jest zupeł­nie inny, niż się spo­dzie­wa­łam. Fog­ga do odby­cia jego podró­ży popy­cha bowiem to, że pew­ne­go dnia dosta­je pocz­tów­kę ze zdję­ciem zega­ra i napi­sa­nym jed­nym sło­wem: „tchórz”. Potem dowia­du­je­my się, że nasz boha­ter rze­czy­wi­ście nie jest spe­cjal­nie odważ­ny, a przy oka­zji, iż jest to też czło­wiek moc­no zamknię­ty w sobie i nie do koń­ca sza­no­wa­ny przez innych. Jego dekla­ra­cja, że okrą­ży świat w osiem­dzie­siąt dni, jest więc aktem despe­ra­cji – czymś, czym Phi­le­as sta­ra się udo­wod­nić zarów­no innym, jak i sobie, że nie jest cał­ko­wi­cie nieudolny.

W kolej­nych odcin­kach dowia­du­je­my się więk­szej ilo­ści infor­ma­cji o Fog­gu i znów – histo­ria jego życia jest raczej przy­gnę­bia­ją­ca. Nato­miast roz­wią­za­nie wąt­ku z pocz­tów­ką, choć nie jest cał­ko­wi­cie smut­ne, nie koń­czy się też hap­py endem. Nie jest to w żad­nym wypad­ku wada seria­lu. Wręcz prze­ciw­nie – mi się takie nie­kon­wen­cjo­nal­ne, słod­ko-gorz­kie zakoń­cze­nie bar­dzo podo­ba­ło. Nie­mniej, jeśli spo­dzie­wa­cie się po W 80 dni dooko­ła świa­ta pro­duk­cji cał­ko­wi­cie bez­tro­skiej, to przy­go­tuj­cie się na to, że nie wszyst­ko tam takie będzie.

Nie myśl­cie jed­nak, że serial jest pro­duk­cją cał­ko­wi­cie smut­ną. W tytu­le Dyr­dy­ma­ła uży­łam sło­wa Allons-y i jeśli sko­ja­rzy­ło się wam ono z Dzie­sią­tym Dok­to­rem, to o to mi wła­śnie cho­dzi­ło. Bo widzi­cie – W 80 dni dooko­ła świa­ta pod wzglę­dem emo­cji bar­dzo przy­po­mi­na Dok­to­ra Who z cza­sów Rus­sel­la T. Davie­sa. Oby­dwa seria­le rów­nie zręcz­nie prze­pla­ta­ją ze sobą weso­łe i dyna­micz­ne sce­ny z taki­mi bar­dziej spo­koj­ny­mi i smut­ny­mi. A taki rol­ler­co­aster spra­wia, że wszyst­kie te emo­cje wybrzmie­wa­ją moc­niej, a samą pro­duk­cję napraw­dę świet­nie się ogląda.

Muszę jed­nak dodać, że podob­nie, jak w Dok­to­rze Who tutaj też cza­sem nie wszyst­ko jest ide­al­ne. I o ile w Dok­to­rze pro­ble­mem czę­sto była zbyt duża kiczo­wa­tość pew­nych ele­men­tów, tak tutaj kil­ka scen wyda­wa­ła mi się nie­po­trzeb­nie roz­bu­do­wa­na, przez co sta­wa­ła się nużą­ca. Przy­kła­do­wo pomysł na sce­nę z Pas­se­par­to­ut-zło­dzie­jem był w porząd­ku. Jed­nak sce­na ta była za dłu­ga i pod koniec, zamiast śmie­szyć – nużyła.

Na szczę­ście takich nie­po­trzeb­nie prze­cią­gnię­tych momen­tów było zale­d­wie kil­ka i poza nimi dyna­mi­ka w seria­lu była dobrze zbilansowana.

Subiektywne, gorzkie żale

W 80 dni dooko­ła świa­ta jest dzie­łem nie­mal pozba­wio­nym wad. Jest jed­nak w tym seria­lu kil­ka rze­czy, któ­re moim zda­niem mogły­by zostać roze­gra­ne lepiej. Przy czym – co istot­ne – nie są to typo­we błę­dy, tyl­ko bar­dziej moje cze­pia­nie się o dziu­rę w całym.

Zacznij­my od tego, że w trak­cie swo­jej podró­ży boha­te­ro­wie seria­lu spo­tka­li kil­ka histo­rycz­nych posta­ci i byli świad­ka­mi przy­naj­mniej jed­ne­go, histo­rycz­ne­go wyda­rze­nia. To mi się bar­dzo podo­ba­ło, ale bra­ko­wa­ło mi po każ­dym takim odcin­ku krót­kiej not­ki na temat tego, że dane zda­rze­nie lub oso­ba ist­nia­ła napraw­dę. Wie­cie, mam tu na myśli takie infor­ma­cje, jakie poja­wia­ją się pod koniec fil­mów i seria­li na „fak­tach autentycznych”.

Co cie­ka­we, infor­ma­cje na temat wspo­mnia­nych ludzi lub wyda­rzeń poja­wia­ły się, ale tyl­ko w social mediach W 80 dni dooko­ła świa­ta, w ramach mate­ria­łów pro­mo­cyj­nych. A to wiel­ka szko­da, bo prze­cież w takie miej­sca nie zaglą­da każ­dy widz, a krót­ką infor­ma­cję (któ­ra na pew­no zachę­ci­ła­by część osób do zer­k­nię­cia do Wiki­pe­dii w celu zgłę­bie­nia tema­tu) na koń­cu każ­de­go odcin­ka zauwa­żył­by pra­wie każdy.

Dru­gą rze­czą, któ­ra moc­no mnie roz­draż­ni­ła, było w pew­nym sen­sie prze­sła­nie W 80 dni dooko­ła świa­ta. To zna­czy faj­nie, że serial mówił, iż nie nale­ży bać się życia, że nie wol­no słu­chać ludzi, któ­rzy w nas nie wie­rzą, i że nigdy nie jest za póź­no na wyj­ście ze swo­jej stre­fy kom­for­tu. Prze­szka­dza­ło mi jed­nak to, że wszyst­kie te mora­ły były pra­wio­ne w kon­tek­ście Fog­ga, któ­ry nie musiał się mie­rzyć z jed­nym z naj­więk­szych pro­ble­mów współ­cze­snych (i nie tyl­ko współ­cze­snych) ludzi, jakim jest brak pieniędzy.

Byłam napraw­dę wście­kła i zara­zem smut­na za każ­dym razem, kie­dy W 80 dni dooko­ła świa­ta ser­wo­wa­ło mi swo­je prze­sła­nie, bo mia­łam wte­dy ocho­tę krzyk­nąć w stro­nę ekra­nu: „Tak, wiem, że nie nale­ży odkła­dać swo­je­go życia na póź­niej, ale ja nie robię tego ze stra­chu, tyl­ko przez to, że NIE MAM PIE­NIĘ­DZY na speł­nia­nie swo­ich marzeń i prze­ży­wa­nie takich przy­gód, jakie bym chciała!!!”

Co wię­cej, choć wiem, że sce­na­riusz i pierw­sze zdję­cia do W 80 dni dooko­ła świa­ta zaczę­ły się jesz­cze przed pan­de­mią, to tro­chę nie w porząd­ku wyda­je mi się to, że serial mówi „nie odkła­daj życia na póź­niej, wyjdź z domu i speł­niaj marze­nia” teraz, kie­dy więk­szość ludzi zosta­ła w domu i odło­ży­ła na póź­niej speł­nia­nie swo­ich marzeń, wła­śnie z powo­du Covid-19.

Kolej­na, tym razem mega-subiek­tyw­na spra­wa. Nie­raz piszę, że są fil­my i seria­le, w przy­pad­ku któ­rych widać, że ich twór­cy wło­ży­li w pro­duk­cję masę ser­ca, że chcie­li opo­wie­dzieć histo­rię, któ­ra dla nich samych jest waż­na. Takie dzie­ła czę­sto nie są do koń­ca ide­al­ne i mogą nie spodo­bać się wszyst­kim, ale jeśli już przy­pad­ną nam do gustu, to zako­cha­my się w nich na zabój.

W 80 dni dooko­ła świa­ta, choć jest seria­lem dopię­tym na ostat­ni guzik, to jed­no­cze­śnie bra­ku­je mu „tego cze­goś”. Pro­duk­cja spra­wia wra­że­nie chłod­no wykal­ku­lo­wa­nej. Jej oglą­da­nie owszem, wywo­łu­je emo­cje, ale jed­no­cze­śnie twór­cy seria­lu nigdzie nie pró­bo­wa­li ryzy­ko­wać, poka­zać cze­goś, co mogło­by się nie spodo­bać wszyst­kim widzom.

Znów: porów­naj­cie sobie W 80 dni dooko­ła świa­ta z Dok­to­rem Who albo Dobrym ome­nem. Te dwie wymie­nio­ne prze­ze mnie pro­duk­cje z Ten­nan­tem mia­ły wie­le wad, ale posia­da­ły ten trud­ny do zde­fi­nio­wa­nia ele­ment, któ­ry spra­wiał, że jeśli mamy podob­ną wraż­li­wość jak twór­cy tych seria­li, to nie będzie­my w sta­nie przejść obok tych dzieł obo­jęt­nie. Czy pod­czas oglą­da­nia W 80 dni dooko­ła świa­ta moż­na poczuć coś podob­ne­go? Mnie się to nie­ste­ty nie udało.

I na koniec bar­dzo głu­pia spra­wa, czy­li zakoń­cze­nie. A dokład­niej: ostat­nie uję­cie w seria­lu. Mamy w nim trój­kę boha­te­rów, któ­rzy idą razem przed sie­bie, w stro­nę kame­ry. Pośrod­ku idzie Fogg, więc kame­ra powo­li sku­pia się coraz bar­dziej na nim.

Takie uję­cie moż­na było skoń­czyć na wie­le róż­nych spo­so­bów. Kame­ra mogła na koń­cu skie­ro­wać się ku nie­bu lub odwrot­nie – poka­zać bruk pod sto­pa­mi boha­te­rów. Sama zde­cy­do­wa­ła­bym się na to dru­gie roz­wią­za­nie, bo to faj­nie (choć może nie­co łopa­to­lo­gicz­nie) nawią­za­ło­by do tego, o czym będzie opo­wia­dać dru­gi sezon seria­lu (bo tak, są pla­ny na jego nakręcenie!).

Tak się nie sta­ło i kame­ra cią­gle, upar­cie, zbli­ża­ła się do Fog­ga (lub gwo­li ści­sło­ści: Fogg szedł w stro­nę kame­ry). Patrzy­łam więc na to i myśla­łam sobie: „spo­koj­nie, kame­ra na pew­no zatrzy­ma się na klat­ce pier­sio­wej Ten­nan­ta”. Szyb­ko jed­nak oka­za­ło się, że „tra­jek­to­ria” kame­ry jest skie­ro­wa­na w inne miej­sce. „Ej, oni sobie chy­ba jaja robią!” – pomy­śla­łam, licząc na to, że obraz zaciem­ni się wcze­śniej, zanim kame­ra dotrze do celu. Jed­nak nie – nie zaciem­nił się.

I tym spo­so­bem ostat­nie uję­cie W 80 dni dooko­ła świa­ta, ku moje­mu jed­no­cze­sne­mu roz­ba­wie­niu i zaże­no­wa­niu skoń­czy­ło się na… kro­czu Ten­nan­ta. Nie żar­tu­ję, zobacz­cie sami!

Telewizja na kinowym poziomie

Napi­sa­łam wyżej, że W 80 dni dooko­ła świa­ta jest nie­co za bar­dzo wykal­ku­lo­wa­ne i przez to tro­chę bez ser­ca, ale – co pod­kre­ślę jesz­cze raz – to tyl­ko moja, subiek­tyw­na opi­nia. Nato­miast obiek­tyw­nie rzecz bio­rąc – jest to napraw­dę porząd­ny i wart obej­rze­nia serial.

Poza faj­ną fabu­łą i bar­dzo dobrym aktor­stwem, na każ­dym kro­ku widać, że w trak­cie krę­ce­nia na niczym nie oszczę­dza­no. W obsa­dzie, poza Ten­nan­tem, poja­wia się wie­le zna­nych twa­rzy. Stro­je, deko­ra­cje, loka­li­za­cje i zdję­cia są pięk­ne. Efek­ty spe­cjal­ne takie, w naj­lep­szym wyda­niu, czy­li zupeł­nie nie­do­strze­gal­ne. A za ścież­kę dźwię­ko­wą odpo­wia­da mię­dzy inny­mi Hans Zim­mer i jest to muzy­ka, któ­ra zarów­no w seria­lu, jak i poza nim – brzmi bar­dzo dobrze!

Inny­mi sło­wy, jeśli liczy się dla was nie tyl­ko treść, ale tak­że for­ma, to W 80 dni dooko­ła świa­ta powin­no się wam spodo­bać. I nie jest to tyl­ko moje zda­nie, bo serial zebrał masę pozy­tyw­nych recen­zji. I wypadł tak dobrze, że zde­cy­do­wa­no się nakrę­cić dru­gi sezon.

Nie mar­tw­cie się jed­nak! Ostat­ni odci­nek pierw­szej serii nie koń­czy się clif­fhan­ge­rem. Całość jest jed­ną, spój­ną, zamknię­tą histo­rią. Po pro­stu twór­cy seria­lu stwier­dzi­li, że wypra­wią Fog­ga, Fix i Pas­se­par­to­ut w jesz­cze jed­ną podróż – tym razem taką, do wnę­trza Zie­mi! I ja już nie mogę się docze­kać tej nowej wyprawy!

o ile nie zosta­ło stwier­dzo­ne ina­czej, zdję­cia ilu­stru­ją­ce wpis są kadra­mi z seria­lu Aro­und the World in 80 Days