Kum­pel­ska przygoda

Pod koniec listo­pa­da Wil­liam Ficht­ner obcho­dził swo­je uro­dzi­ny. I podej­rze­wam, że w tym roku musia­ła to być hucz­na impre­za, bo Bill miał jesz­cze jeden, dodat­ko­wy powód do świę­to­wa­nia. Tak się bowiem zło­ży­ło, że kil­ka dni przed jego uro­dzi­na­mi, do sze­ro­kiej dys­try­bu­cji tra­fił Cold Bro­ok, czy­li film, w któ­rym Ficht­ner wystą­pił nie tyl­ko przed kame­rą. Jest to bowiem pierw­sza (i mam nadzie­ję, że nie ostat­nia) pro­duk­cja, do któ­rej Bill napi­sał sce­na­riusz i któ­rą wyreżyserował.

I jak już pew­nie zdą­ży­li­ście się domy­ślić – w dzi­siej­szym Dyr­dy­ma­le podzie­lę się z wami moimi wra­że­nia­mi z oglą­da­nia wspo­mnia­ne­go filmu.

Odrobina historii

Cold Bro­ok jest jed­ną z tych pro­duk­cji, w przy­pad­ku któ­rych war­to poznać kon­tekst ich powsta­wa­nia. I wła­śnie ten posta­ram się przy­bli­żyć w tej czę­ści Dyr­dy­ma­ła. Jeśli jed­nak was to nie inte­re­su­je – wła­ści­wa recen­zja roz­po­czy­na się TUTAJ.

Wszyst­ko zaczę­ło się pod koniec roku 2007, kie­dy w Hol­ly­wo­od wybuchł strajk sce­na­rzy­stów*. Wil­liam Ficht­ner, podob­nie jak wie­lu innych akto­rów w tam­tym cza­sie, był tak jak­by bez­ro­bot­ny (bo tro­chę nie­roz­trop­nie jest zatrud­nić akto­ra do gra­nia w fil­mie lub seria­lu, do któ­re­go nikt nie napi­sał sce­na­riu­sza). A nuda i nad­miar wol­ne­go cza­su dopro­wa­dzi­ły do tego, że Ficht­ner razem ze zna­jo­mym – Cainem DeVo­re – napi­sał wła­sny sce­na­riusz. I tak wła­śnie naro­dził się Cold Bro­ok.

Bill nie poprze­stał jed­nak na stwo­rze­niu sce­na­riu­sza. Marzył dalej. Chciał wyre­ży­se­ro­wać histo­rię, któ­rą wymy­ślił i co wię­cej – pra­gnął, by film powstał w jego rodzin­nych stro­nach, czy­li w mie­ście Buf­fa­lo i jego okolicach.

Mija­ły lata, Ficht­ner cały czas powta­rzał, że sta­ra się, by film powstał, ale poza tym pra­ce nad pro­jek­tem sta­ły w miej­scu. Jesz­cze w 2014 roku, kie­dy mia­łam przy­jem­ność zoba­czyć akto­ra na wła­sne oczy, Cold Bro­ok cały czas ist­nia­ło jedy­nie na papie­rze i nic nie wska­zy­wa­ło na to, że ten stan kie­dy­kol­wiek się zmieni.

Coś drgnę­ło w tema­cie dwa lata póź­niej. W 2016 roku w Buf­fa­lo otwo­rzo­no wysta­wę poświę­co­ną Ficht­ne­ro­wi, a wła­dze mia­sta zorien­to­wa­ły się, że Bill (któ­ry od zawsze, przy każ­dej moż­li­wej oka­zji, sta­rał się być amba­sa­do­rem swo­jej rodzin­nej miej­sco­wo­ści) może stać się kul­tu­ral­ną wizy­tów­ką Buf­fa­lo – trze­ba mu tyl­ko pomóc nakrę­cić Cold Bro­ok.

I w koń­cu uda­ło się! W czerw­cu 2017 padł pierw­szy klaps na pla­nie. Nie­co ponad rok póź­niej film po raz pierw­szy zapre­zen­to­wa­no sze­ro­kiej publicz­no­ści. Potem Cold Bro­ok był poka­zy­wa­ny na róż­nych festi­wa­lach fil­mo­wych, a w listo­pa­dzie tego roku został wyda­ny na DVD oraz udo­stęp­nio­ny w wybra­nych ser­wi­sach stre­amin­go­wych (póki co pro­duk­cja nie jest dostęp­na w Pol­sce, ale jeśli kie­dyś to się zmie­ni – na koń­cu Dyr­dy­ma­ła na pew­no poja­wi się Pan Pirat).

Jed­no ze stan­dar­do­wych pytań, jakie dzien­ni­ka­rze uwiel­bia­ją zada­wać akto­rom brzmi: „o czym myślisz, kie­dy widzisz swój występ w kinie lub tele­wi­zji”. A Bill zawsze odpo­wia­da, że przy­po­mi­na sobie wte­dy, jak wyglą­dał dzień, pod­czas któ­re­go dana sce­na była krę­co­na i wspo­mi­na miłych ludzi, z któ­ry­mi wte­dy współpracował.

Dla­cze­go o tym piszę? Ponie­waż w Cold Bro­ok wystą­pi­ła masa przy­ja­ciół i człon­ków rodzi­ny Ficht­ne­ra. Myślę więc, że dla akto­ra stwo­rze­nie tego fil­mu mia­ło bar­dzo oso­bi­sty cha­rak­ter, i że krę­cił go on głów­nie po to, by w przy­szło­ści mieć co wspominać.

* Pamię­ta­cie ten strajk? I to, jak wszy­scy byli zdru­zgo­ta­ni tym, że nowe sezo­ny ich ulu­bio­nych seria­li mają TYL­KO po 13 odcinków?

Niezwykle zwyczajni bohaterowie

Nie będę wam stresz­czać fabu­ły Cold Bro­ok. Zamiast tego poka­żę zwia­stun, któ­ry poka­zu­je wystar­cza­ją­co dużo, ale nie zdra­dza masy istot­nych rze­czy. Wyda­je mi się, że będzie on świet­nym punk­tem zacze­pie­nia, dzię­ki któ­re­mu – bez zna­jo­mo­ści fabu­ły fil­mu – zro­zu­mie­cie, o czym piszę w Dyrdymale.

Tym, co naj­bar­dziej urze­kło mnie w Cold Bro­ok była para głów­nych boha­te­rów. Zwy­kle, kie­dy w fil­mie lub seria­lu poja­wia się męż­czy­zna w śred­nim wie­ku, to jest on w jakiś spo­sób nie­za­do­wo­lo­ny ze swo­je­go życia. I zazwy­czaj jest to roz­cza­ro­wa­nie na tle zawo­do­wym – wyni­ka­ją­ce albo z tego, że nie zdo­był wystar­cza­ją­co wyso­kie­go sta­no­wi­ska, albo z tego, że jest na wyso­kim sta­no­wi­sku, ale wca­le nie czu­je się z tego powo­du szczę­śli­wy. Tym­cza­sem boha­te­ro­wie Cold Bro­ok – Ted i Hil­de (w tego pierw­sze­go wcie­la się Ficht­ner, a w dru­gie­go – jego naj­lep­szy przy­ja­ciel – Kim Coates) – są woź­ny­mi na uni­wer­sy­te­cie i zda­je się, że cał­ko­wi­cie speł­nia­ją się w swo­jej pracy.

Przy­zna­ję, że w pierw­szej chwi­li takie zupeł­nie bez­tro­skie posta­ci wyda­wa­ły mi się nie­wia­ry­god­ne, ale szyb­ko zmie­ni­łam zda­nie. Bo to miła odmia­na zoba­czyć w popkul­tu­rze kogoś, kto jest zado­wo­lo­ny z pro­ste­go życia, jakie pro­wa­dzi i nie czu­je się z tego powo­du bezwartościowy.

Kolej­ną faj­ną rze­czą w Cold Bro­ok jest to, że nasi boha­te­ro­wie nie doko­nu­ją wiel­kich, kar­ko­łom­nych i nie­zwy­kłych czy­nów, ale jed­nak to, co robią, dla nich jest wiel­kie, kar­ko­łom­ne i nie­zwy­kłe. I coś tak pro­ste­go, jak wycią­gnię­cie świst­ka papie­ru z gablo­ty w uni­wer­sy­tec­kim muzeum (ze wzglę­du na swo­ją pra­cę, nasi boha­te­ro­wie mają klucz do tej gablo­ty, więc wspo­mnia­ne zada­nie napraw­dę nie jest dla nich czymś trud­nym do wyko­na­nia) – Ted i Hil­de trak­tu­ją tak, jak­by w grę wcho­dzi­ło wykra­dze­nie Mony Lisy z Luw­ru. Dzię­ki temu przy­go­dy naszych boha­te­rów z jed­nej stro­ny są zabaw­nie uro­cze, a z dru­giej – jest w tym coś nie­zwy­kle reali­stycz­ne­go, bo gdy­by nam przy­da­rzy­ło się prze­ży­wać podob­ne rze­czy – pew­nie zacho­wy­wa­li­by­śmy się dokład­nie tak samo, jak Ted z Hildem.

Tylko bez dramy!

Para głów­nych boha­te­rów Cold Bro­ok swo­im zacho­wa­niem co chwi­la potwier­dza, że męż­czyź­ni roz­wi­ja­ją się do pią­te­go roku życia, a potem już tyl­ko rosną. Pro­blem w tym, że Ted i Hil­de nie są mało­la­ta­mi – oby­dwo­je mają żony oraz dzie­ci. I o ile film świet­nie przed­sta­wia ich przy­jaźń, to już nie do koń­ca radzi sobie z poka­za­niem, jaki­mi pano­wie są męża­mi i ojcami.

To zna­czy, film pró­bu­je coś na ten temat powie­dzieć, ale nie zagłę­bia się w temat. Pod­czas oglą­da­nia odnio­słam wra­że­nie, że po zagra­niu w The Neigh­bor Ficht­ner stwier­dził, że pew­ne moty­wy z tam­te­go fil­mu mógł­by zaadop­to­wać w Cold Bro­ok, ale potem się prze­stra­szył, że jest to zbyt smut­ne i za bar­dzo dra­ma­tycz­ne, i z całe­go pomy­słu się wycofał.

Brak zagłę­bie­nia się w życie rodzin­ne oby­dwu boha­te­rów i poka­za­nia jakiś napięć i zgrzy­tów w ich bez­tro­skim życiu, jest naj­więk­szą wadą Cold Bro­ok. Bo niby pod koniec fil­mu Ted doce­nia, jaką ma wspa­nia­łą żonę, ale co z tego, sko­ro wcze­śniej nie było widać, że z ich mał­żeń­stwem jest coś nie tak.

Cold Bro­ok total­nie olał też kwe­stię ojco­stwa. Wie­my, że Ted ma syna, a Hil­de dwie cór­ki (z któ­rych jed­na ma chło­pa­ka), ale nic ponad to. I to jest mega roz­cza­ro­wu­ją­ce, bo liczy­łam na to, że Ficht­ner, któ­ry w wywia­dach kil­ka razy dość mądrze opo­wia­dał o tym, jak wycho­wu­je swo­je dzie­ci, zawrze w fil­mie jakieś prze­my­śle­nia na temat bycia ojcem.

Fabuła się nie liczy, kiedy dobrze się bawisz

Wspo­mnia­ny wyżej brak dra­ma­ty­zmu w dużej mie­rze wyni­ka z tego, że Cold Bro­ok jest typo­wym feel good movie, czy­li pro­duk­cją, któ­rej głów­nym celem jest wpra­wie­nie widza w dobry nastrój. I to uda­je się fil­mo­wi Ficht­ne­ra napraw­dę dobrze. Bo choć akcja Cold Bro­ok nie toczy się szyb­ko, to oglą­da­nie przy­gód Teda i Hilde'a nie nudzi, jest tu wie­le scen, któ­re auten­tycz­nie śmie­szą i od całe­go fil­mu bije łagod­na i spo­koj­na, pozy­tyw­na energia.

Weso­ły kli­mat Cold Bro­ok spra­wił nato­miast, że potra­fi­łam przy­mknąć oko na fabu­łę, któ­ra momen­ta­mi była bar­dzo gru­by­mi nić­mi szy­ta. Przy czym ta kule­je głów­nie za spra­wą tego, iż sce­na­riusz fil­mu prze­le­żał w szu­fla­dzie dzie­sięć lat. I wie­le ele­men­tów, któ­re deka­dę temu zupeł­nie by mi nie prze­szka­dza­ły (jak wspo­mnia­ny brak dra­ma­ty­zmu i kiep­sko zary­so­wa­ne rela­cje rodzin­ne) – teraz dość moc­no biją po oczach.

Inny­mi sło­wy, Cold Bro­ok świet­nie spi­su­je się jako lek­ka pro­duk­cja, któ­ra ma roz­grzać nasze ser­du­cho w zim­ny, zimo­wy wie­czór, ale zupeł­nie nie daje rady jako film festi­wa­lo­wy, któ­ry skła­niał­by do jakiś głęb­szych prze­my­śleń (choć, co cie­ka­we – Cold Bro­ok został na kil­ku festi­wa­lach doce­nio­ny i nagrodzony).

Bill za kamerą

Trud­no jest mi oce­nić, jak Ficht­ner spi­sał się w roli auto­ra sce­na­riu­sza. Czę­ścio­wo dla­te­go, bo aktor nie pisał tego sce­na­riu­sza samo­dziel­nie. Poza tym mam na uwa­dze to, że w przy­pad­ku fil­mów wyso­ko­bu­dże­to­wych, część pie­nię­dzy idzie na zatrud­nie­nie spe­cja­li­stów, któ­rzy popra­wia­ją i reda­gu­ją sce­na­riusz, a pro­duk­cje nie­za­leż­ne nie mają na coś takie­go fun­du­szy. I wyda­je mi się, że w Cold Bro­ok zabra­kło pomo­cy takie­go wła­śnie sce­na­riu­szo­we­go redaktora.

Nie umiem też do koń­ca stwier­dzić, czy Bill jest dobrym reży­se­rem. Wyda­je mi się jed­nak, że z reży­se­rią jest podob­nie, jak z efek­ta­mi spe­cjal­ny­mi. To zna­czy: efek­ty spe­cjal­ne zauwa­ża­my dopie­ro wte­dy, kie­dy są kiep­skie i widać, że coś jest z nimi nie tak. A na reży­se­rię zwra­ca­my uwa­gę, kie­dy akto­rzy gra­ją nie­na­tu­ral­nie i niewiarygodnie.

W przy­pad­ku Cold Bro­ok wszyst­ko dzia­ła­ło jak w zegar­ku, więc Bill w roli reży­se­ra chy­ba spi­sał się bar­dzo dobrze.

I jeśli od stro­ny tech­nicz­nej mia­ła­bym się cze­goś cze­piać, to był­by to mon­taż. To zna­czy – zazwy­czaj wszyst­ko było w porząd­ku. Poja­wi­ło się jed­nak kil­ka ujęć, któ­re moim zda­niem trwa­ły zbyt dłu­go (głów­nie były to sce­ny, w któ­rych Ted i Hil­de jecha­li gdzieś samo­cho­dem). Było też kil­ka sytu­acji odwrot­nych, czy­li takich, w któ­rych w trak­cie mon­ta­żu poka­za­no za mało, przez co nie do koń­ca rozu­mia­łam, co się dzie­je (przy­kła­do­wo było poka­za­ne, jak Ted budzi się w środ­ku nocy, potem stoi przy muze­al­nej gablo­cie, a następ­nie jest pora­nek i nasz boha­ter przy­go­to­wu­je śnia­da­nie – wte­dy i nie mia­łam poję­cia, czy męż­czy­zna na serio poje­chał w nocy do muzeum, czy tyl­ko mu się to przy­śni­ło). Zupeł­nie nie zadzia­ła­ła też sce­na otwie­ra­ją­ca Cold Bro­ok, któ­ra z zało­że­nia mia­ła chy­ba wyglą­dać jak film sen­sa­cyj­ny (bez­bron­ny męż­czy­zna ucie­ka przez las przed gru­pą uzbro­jo­nych ludzi), ale szyb­ko się oka­za­ło, że nie ma się cze­go bać (bo uzbro­je­ni męż­czyź­ni mie­li pisto­le­ty do paintballa).

Wspo­mnia­nych błę­dów mon­ta­żo­wych było jed­nak zale­d­wie kil­ka i podej­rze­wam, że więk­szość widzów w ogó­le nie zwró­ci na nie uwa­gi (tak napraw­dę, tyl­ko ten z począt­ku fil­mu moc­no rzu­cał się w oczy).

Ile jest Billa w Tedzie i Hilde'a w Kimie?

Wil­liam Ficht­ner i Kim Coates od wie­lu lat są naj­lep­szy­mi przy­ja­ciół­mi. Nie wiem, w jaki spo­sób pano­wie postę­pu­ją, kie­dy pry­wat­nie są razem; widzia­łam jed­nak kil­ka ich wspól­nych wywia­dów i akto­rzy zacho­wy­wa­li się wte­dy dokład­nie tak samo, jak Ted i Hil­de w Cold Bro­ok.

Z tego powo­du z oce­ną reży­ser­skich zdol­no­ści Ficht­ne­ra jest jesz­cze jeden – trud­no okre­ślić, na ile kie­ro­wał on akto­ra­mi na pla­nie swo­je­go fil­mu, a na ile – po pro­stu pozwa­lał im być sobą. Z dru­giej stro­ny – wszyst­ko, co widzi­my na ekra­nie wyglą­da bar­dzo natu­ral­nie, więc może taki spo­sób „reży­se­ro­wa­nia” nie był zły? Zwłasz­cza, że więk­szość widzów raczej nie zorien­tu­je się, iż nie oglą­da akto­rów odgry­wa­ją­cych swo­je role, tyl­ko dwóch kum­pli, któ­rzy na serio wygłu­pia­ją się przed kamerą.

Pod­czas oglą­da­nia Cold Bro­ok uda­ło mi się wyła­pać kil­ka nawią­zań do pry­wat­ne­go życia Ficht­ne­ra. I podej­rze­wam, że takich smacz­ków jest w fil­mie znacz­nie wię­cej – z tym, że pozo­sta­łe easter eggi dostrze­gą tyl­ko oso­by, któ­re zna­ją akto­ra osobiście.

Piszę o tym, bo podej­rze­wam, że wła­śnie za spra­wą tego prze­pla­ta­nia się sce­na­riu­sza z życiem pry­wat­nym, Bill nie przed­sta­wił bar­dziej szcze­gó­ło­wo rela­cji Teda z jego rodzi­ną. Z jed­nej stro­ny aktor mógł się bać, że poka­że wte­dy coś za bar­dzo oso­bi­ste­go. Z dru­giej pew­nie wie­dział, że widzo­wie będą się zasta­na­wiać, jak bar­dzo jego mał­żeń­stwo jest podob­ne do mał­żeń­stwa gra­nej przez nie­go posta­ci i dla­te­go wolał nie poka­zy­wać tych ele­men­tów fil­mu w spo­sób zbyt dramatyczny.

Przy czym – pod­kre­ślę jesz­cze raz – to tyl­ko moje gdy­ba­nie i pró­ba uspra­wie­dli­wie­nia Ficht­ne­ra. Rów­nie praw­do­po­dob­ne jest to, że sce­na­riusz Cold Bro­ok po pro­stu był wadliwy.

Czy warto było tyle czekać?

Naj­więk­szy pro­blem z oce­nia­niem fil­mów, na któ­rych z jakie­goś powo­du mi zale­ży pole­ga na tym, że z jed­nej stro­ny mam wobec nich zawy­żo­ne ocze­ki­wa­nia, a z dru­giej – nie mam ser­ca suro­wo ich oce­niać. Nie ina­czej jest w przy­pad­ku Cold Bro­ok.

Widać, że nie jest to pro­duk­cja nakrę­co­na pod Osca­ry. I – jeśli zna się kon­tekst powsta­wa­nia fil­mu – w nie­mal każ­dej sce­nie da się dostrzec, że całość zosta­ła nakrę­co­na przez pacz­kę zna­jo­mych, któ­rzy chcie­li przede wszyst­kim miło spę­dzić czas na pla­nie. Dzię­ki temu Cold Bro­ok przy­jem­nie się oglą­da, ale nie­ste­ty na tym walo­ry tej pro­duk­cji się koń­czą. Bo film nie­mal w ogó­le nie zaska­ku­je, nie wzru­sza i nie pobu­dza do jakiejś głęb­szej reflek­sji. To taka rzecz, któ­rą moż­na zoba­czyć raz i do któ­rej nie ma potrze­by wracać.

Przy­zna­ję, pod­czas oglą­da­nia Cold Bro­ok świet­nie się bawi­łam. Ale gdy pierw­sza radość minę­ła, ze smut­kiem stwier­dzi­łam, że po tylu latach cze­ka­nia liczy­łam na coś wię­cej. Bo dzie­ło Ficht­ne­ra, choć nie jest nie­uda­ne, był­by dużo lep­sze, gdy­by mia­ło swo­ją pre­mie­rę jakieś dzie­sięć lat temu. Wte­dy bowiem nie tyl­ko two­rzy­ło się inne fil­my, ale też moje ocze­ki­wa­nia wzglę­dem popkul­tu­ry oraz świa­to­po­gląd róż­ni­ły się od tych, któ­re mam teraz. Cold Bro­ok posia­da bowiem masę ele­men­tów, któ­re uwiel­biam – opo­wia­da o zwy­czaj­nych, ale sym­pa­tycz­nych boha­te­rach, ma w sobie szczyp­tę magii, a w jego two­rze­nie wło­żo­no masę ser­ca i to widać, bo ema­nu­je od nie­go masa pozy­tyw­nej ener­gii. Życie skła­da się jed­nak nie tyl­ko z tęczy i jed­no­roż­ców, a świa­tło naj­le­piej da się dostrzec w mro­ku i wła­śnie dla­te­go fil­my powin­ny mieć w sobie jakieś ele­men­ty dra­ma­tycz­ne. Bez nich trud­no jest mi się zżyć nawet z naj­bar­dziej sym­pa­tycz­ny­mi bohaterami.

Pocie­sza­ją­ce jest to, że Cold Bro­ok zebrał masę cie­płych recen­zji oraz kil­ka nagród. Może więc to zachę­ci Ficht­ne­ra do pisa­nia następ­nych sce­na­riu­szy i reży­se­ro­wa­nia kolej­nych fil­mów? A tak­że spra­wi, że nowe dzie­ło uda mu się nakrę­cić w mniej, niż dzie­sięć lat. Cze­go – w ramach spóź­nio­nych życzeń uro­dzi­no­wych – z całe­go ser­ca Wil­lia­mo­wi życzę.

Nato­miast wam mimo wszyst­ko pole­cam zoba­czyć Cold Bro­ok – zwłasz­cza teraz, zimą, bo film na pew­no roz­grze­je wasze ser­du­cha i wywo­ła uśmiech na twa­rzy. Bez wzglę­du na to, czy kibi­cu­je­cie Ficht­ne­ro­wi tak, jak ja, czy też nie.

źró­dło zdję­cia ilu­stru­ją­ce­go wpis: Buf­fa­lo Nia­ga­ra Film Offi­ce; o ile nie zosta­ło stwier­dzo­ne ina­czej, pozo­sta­łe zdję­cia są kadra­mi z fil­mu Cold Bro­ok